Halk inanışlarında baharın müjdecisi olarak kabul edilen cemre, aslında sıcaklık değişimlerine dayalı bir kavramdır. Cemrenin düşmesiyle birlikte havaların ısınacağına inanılır. Ancak günümüzde mevsim geçişleri küresel ısınma nedeniyle farklılık göstermeye başlamıştır.
Cemre Nedir, Nasıl ve Nereye Düşer?
Cemre, kelime anlamı olarak “kor” ya da “ateş” demektir. Halk inanışına göre cemre, üç aşamada düşerek havayı, suyu ve toprağı ısıtır:
- Birinci cemre (19-20 Şubat) → Havaya düşer, hava sıcaklıkları artmaya başlar.
- İkinci cemre (26-27 Şubat) → Suya düşer, suların ısınacağına inanılır.
- Üçüncü cemre (5-6 Mart) → Toprağa düşer, baharın gelişini simgeler.
Ancak, cemre fiziksel olarak gerçekten “düşen” bir şey değildir. Aslında, Şubat ayının sonları ve Mart başlarında havaların ısınmaya başlaması, güneş ışınlarının açısının değişmesi ve ilkbahara geçiş sürecinin gözlemlenmesiyle ilişkilidir.
Bu inanış özellikle Türk, Arap ve İran kültürlerinde yaygın olup, Osmanlı döneminde de halk arasında önemli bir yere sahipti.
Cemre Düştü, Kış Bitti mi?
Cemrenin düşmesi, baharın yaklaştığının işareti olsa da bu, artık kışın tamamen sona erdiği ve kar yağışının olmayacağı anlamına gelmez. Cemre sonrası bile soğuk hava dalgaları görülebilir, hatta kar yağışı meydana gelebilir. Halk arasında bu durumu anlatan “Mart kapıdan baktırır, kazma kürek yaktırır” atasözü oldukça yaygındır.
Özellikle Mart ve Nisan aylarında hava durumu değişken olabilir. Gece sıcaklıkları hala düşük seviyelerde seyredebilir ve ani soğuk hava dalgaları nedeniyle kar yağışları gözlemlenebilir. Bu nedenle, cemrenin düşmesi baharın gelişini müjdeler ama soğukların tamamen bittiğini garanti etmez.
Küresel Isınma Mevsim Geçişlerini Nasıl Etkiliyor?
Son yıllarda küresel ısınmanın etkisiyle mevsim geçişleri belirgin bir şekilde değişmeye başlamıştır. Dünya genelinde sıcaklıkların artması, baharın daha erken gelmesine, kışın daha kısa sürmesine ve mevsimlerin dengesizleşmesine neden olmaktadır. İşte küresel ısınmanın mevsim geçişlerine olan bazı etkileri:
- İlkbahar ve Yaz Daha Erken Geliyor
- Cemre döneminden önce bile sıcaklıklar artabiliyor.
- Bitkiler erken çiçek açıyor, hayvanların göç ve üreme döngüleri değişiyor.
- Kış Daha Ilık ve Dengesiz Oluyor
- Kış aylarında daha az kar yağışı görülüyor.
- Ancak ani soğuk hava dalgaları nedeniyle kısa süreli şiddetli kar yağışları yaşanabiliyor.
- Ani Sıcaklık Dalgalanmaları Artıyor
- Kıştan yaza, yazdan kışa geçişler daha sert ve düzensiz oluyor.
- Bahar mevsimi kısalıyor veya belirginliğini kaybediyor.
- Aşırı Hava Olayları Çoğalıyor
- Yaz aylarında aşırı sıcaklık ve kuraklık daha sık görülüyor.
- Kış aylarında ani kar fırtınaları ve sert soğuklar yaşanabiliyor.
Özellikle Türkiye gibi dört mevsimi yaşayan ülkelerde, bu değişiklikler daha belirgin hissediliyor. Cemrenin düşmesi gibi halk takvimine dayalı inanışlar, geçmişteki düzenli mevsim döngülerine dayanıyordu. Ancak günümüzde, küresel ısınma nedeniyle bu döngüler eskiye nazaran daha öngörülemez hale geldi.
Mevsimler ve Cemre Eskisi Gibi mi?
Cemre düşmesi, doğanın uyanışı ve baharın başlangıcı olarak kabul edilen güzel bir inanıştır. Ancak artık cemrenin düşmesiyle birlikte kesin olarak havaların ısınacağını söylemek zor. Küresel ısınma nedeniyle mevsimlerin süresi ve hava olaylarının şiddeti değişiyor. Cemre düştü diye kış tamamen bitmez, ama doğa yavaş yavaş ısınmaya başlar.
Bundan sonraki yıllarda, iklim değişikliklerinin mevsim geçişlerini nasıl etkileyeceğini gözlemlemeye devam edeceğiz. Ama unutmayalım ki, doğaya ne kadar iyi davranırsak, mevsimler de o kadar dengeli olur!