Katarakt, gözün doğal merceğinin saydamlığını kaybederek matlaşması sonucu oluşan, görme kalitesini düşüren bir göz hastalığıdır. Göz merceği normalde ışığı retina üzerine odaklayarak net bir görüntü sağlar. Ancak mercek bulanıklaşmaya başladığında, bu odaklama bozulur ve görme giderek azalır. Katarakt zamanla ilerleyebilir ve tedavi edilmediğinde ciddi görme kayıplarına neden olabilir.
Katarakt Neden Olur?
Kataraktın en yaygın nedeni yaşlanmadır. Yaş ilerledikçe gözdeki proteinler zamanla bozulur ve mercek bulanıklaşır. Ancak yaş dışında da birçok neden olabilir:
- Genetik yatkınlık
- Diyabet gibi sistemik hastalıklar
- Göz travmaları veya yaralanmalar
- Uzun süreli kortizon kullanımı
- Aşırı güneş ışığına maruz kalma (UV ışınları)
- Sigara ve alkol kullanımı
- Radyasyon tedavileri
- Doğumsal nedenler (bebeklerde doğuştan olabilir)
Katarakt Türleri Nelerdir?
Kataraktın birkaç farklı tipi bulunmaktadır:
- Nükleer Katarakt: Merceğin merkezinde gelişir. Genellikle yaşa bağlıdır.
- Kortikal Katarakt: Merceğin dış kısmında oluşan opaklıklarla kendini gösterir.
- Subkapsüler Katarakt: Merceğin arka tarafında oluşur. Özellikle diyabetli ve steroid kullananlarda yaygındır.
- Konjenital (Doğuştan) Katarakt: Bebeklerde doğumda mevcut olabilir veya çocuklukta gelişebilir.
- Travmatik Katarakt: Göz yaralanmaları sonrası oluşabilir.
- İkincil Katarakt: Ameliyat veya başka bir hastalık sonrası gelişen katarakttır.
Katarakt Belirtileri Nelerdir?
Katarakt yavaş geliştiği için ilk başta belirgin bir şikayet olmayabilir. Ancak ilerledikçe şu belirtiler ortaya çıkar:
- Bulanık veya sisli görme
- Renklerin soluk ve mat görünmesi
- Işığa karşı hassasiyet, parlama veya harelenme
- Gece görüşünün bozulması
- Gözlük numarasının sık değişmesi
- Çift görme
- Okuma veya detay görmede zorlanma
Katarakt Teşhisi Nasıl Konulur?
Katarakt tanısı genellikle kapsamlı bir göz muayenesiyle konur. Göz doktoru, gözün farklı bölümlerini inceleyerek kataraktın varlığını, tipini ve derecesini belirler. En yaygın kullanılan testler şunlardır:
- Görme keskinliği testi (Snellen testi)
- Biyomikroskopi (yarık lamba muayenesi)
- Retina muayenesi (göz dibi)
- Tonometri (göz içi basıncı ölçümü)
- Pupil dilatasyonu sonrası detaylı lens incelemesi
Katarakt Nasıl Tedavi Edilir?
Kataraktın tek etkili tedavisi cerrahidir. Gözlükle ya da ilaçla katarakt tamamen düzeltilemez. Ameliyat kararı, hastanın günlük yaşam kalitesinin düşmesiyle birlikte alınır.
En yaygın kullanılan cerrahi yöntem:
Fakoemülsifikasyon (FAKO) Yöntemi:
- Göz içine küçük bir kesi yapılır.
- Ultrason dalgalarıyla kataraktlı mercek parçalanır ve dışarı alınır.
- Yerine yapay, saydam bir mercek (intraoküler lens – IOL) yerleştirilir.
- Genellikle dikiş gerekmez ve iyileşme süresi kısadır.
Katarakt Dereceleri Nelerdir?
Katarakt, yoğunluğuna göre çeşitli derecelere ayrılır:
- Evre 1 (Başlangıç): Hafif bulanıklık, net görmede azalma minimaldir.
- Evre 2 (Orta derece): Görme bozulur, gece sürüşünde zorluk başlar.
- Evre 3 (İleri düzey): Günlük aktiviteleri etkileyen ciddi görme kaybı vardır.
- Evre 4 (Olgun katarakt): Mercek tamamen matlaşır, görme büyük ölçüde kaybolur.
- Evre 5 (Hipermatür katarakt): Mercek erimeye başlar, komplikasyon riski yüksektir.
Katarakt Tanısı ve Uygulanan Testler
Katarakt tanısında kullanılan başlıca testler şunlardır:
- Göz dibi muayenesi (retina değerlendirmesi)
- Optik Koherens Tomografi (OCT) – Retina ve makula detaylı incelenir
- Biyometri – Göz içi lensin gücünün ölçülmesi için kullanılır
- Topografi ve keratometri – Kornea yapısı analiz edilir (özellikle trifokal mercek seçilecekse önemlidir)
Katarakt Ameliyatı Nasıl Yapılır?
Katarakt ameliyatı, genellikle 10-15 dakika süren ve lokal anestezi (damla ile uyuşturma) altında yapılan bir işlemdir.
Adım Adım Katarakt Ameliyatı:
- Göz damlalarıyla uyuşturma yapılır.
- Kornea üzerine 2-3 mm’lik kesi yapılır.
- Kataraktlı mercek FAKO cihazı ile parçalanıp alınır.
- Göz içine yapay lens yerleştirilir.
- Göz kapatılır ve hasta aynı gün taburcu edilir.
Ameliyat sonrası görme genellikle birkaç gün içinde düzelir. Tam iyileşme birkaç hafta sürebilir.
Katarakt Hakkında Sık Sorulan Sorular
1. Katarakt tekrar eder mi?
Hayır. Katarakt alınan doğal merceğin yerine yapay lens konur ve bu lens ömür boyu kalır. Ancak, bazen “ikincil katarakt” denilen bir durum gelişebilir. Bu, lensin arka kapsülünün bulanıklaşmasıdır ve lazerle kolayca tedavi edilir.
2. Her iki göze aynı anda ameliyat yapılır mı?
Genellikle bir göz yapılır, iyileşme sağlandıktan sonra diğer göz ameliyat edilir.
3. Ameliyat sonrası gözlük kullanmam gerekir mi?
Göz içine yerleştirilen lensin tipine bağlı olarak bazı hastalar gözlük kullanmadan net görebilir. Trifokal lensler uzak-yakın-orta mesafe için uygundur. Monofokal lenslerde ise yakın için gözlük gerekebilir.
4. Ameliyat ağrılı mıdır?
Hayır. Damla ile uyuşturulduğu için hasta ağrı hissetmez.
5. Ameliyat sonrası iyileşme süresi ne kadar sürer?
Genellikle birkaç gün içinde görme keskinliği artar, ancak tam iyileşme 4-6 hafta sürebilir.
Katarakt, yaşla birlikte görülme riski artan, ancak günümüz tıbbında başarıyla tedavi edilebilen bir hastalıktır. Görme kaliteniz düşmeye başladıysa, geceleri ışıklarda parlamalar görüyorsanız ya da renkleri daha soluk görüyorsanız, bir göz doktoruna muayene olmanızda fayda var. Erken teşhis ve doğru tedaviyle katarakt, yaşam kalitesini yeniden kazandıran bir sağlık sorunu olmaktan öteye geçmez.